ABD’de gıda fiyatları olağanüstü bir biçimde yükseliyor. Restoranda yemek yerinde evde yemek pişirmekse çoğu zaman gıda masraflarını düşürmenin kolay ve güvenilir yolu olarak gösterilir. Ancak finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre, dünyanın en büyük ekonomisinde 1980’den bu yana en yüksek seviyeye ulaşan gıda fiyatları alışılagelen tasarruf yöntemlerini de tehdit ediyor.
ABD Çalışma Bakanlığı’nın paylaştığı Temmuz 2022 tüketici fiyat endeksi rakamlarına göre market ve restoran fiyatları yıllık bazda sırasıyla %13,1 ve %7,6 oranında yükseldi. Wall Street Journal'dan Heather Haddon, bu %5,5'lik farkın, 1979'dan beri market ve restoranlar arasında var olan en büyük enflasyonist boşluk olduğunu söyledi. Haddon bu gelişmenin 1980'lerden beri gördüğümüz en büyük gıda enflasyonunun bir parçası olduğunu belirtti.
Fiyat artışlarındaki bu değişim market ve restoran yöneticileri arasında yeni bir tartışmayı ateşledi. İki taraf da dışarıda yemeği dışarıda yemenin veya evde yemek hazırlamanın ekonomik açıdan daha uygun olduğu konusunda farklı görüşlere sahip. Yüksek zamlar, dışarıda yemek yerken ödenen bahşişler ve restoran gidiş-dönüşleri için ödenen benzin fiyatları da hesaba katıldığında iki taraf için de haklı sebepler söz konusu.
Haddon’ın dikkat çektiği üzere ABD’de Wendy’s ve Burger King’te bu yıl için 5 dolarlık menüler yayınlandı. IHOP ve Applebee's gibi firmalarsa 1 dolarlık karides ve çocuklar için ücretsiz kahvaltı gibi çok sayıda fırsat sunuyor. Öte yandan, üst düzey restoran grubu Union Square Hospitality Group’ın Kurucusu Danny Meyer'in geçen hafta yaptığı açıklamada, "Menü fiyatlarının hiç olmadığı kadar yüksek olduğuna dair hiçbir şüphe yok" ifadelerine yer verdi.
Bir paket cipsin maliyeti eskisi gibi değil
Rusya’nın Şubat ayında dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından birisi olan Ukrayna’yı işgal etmesi küresel çapta gıda fiyatlarının fırlamasına yol açtı. Birçok kategoride tedarik devam ettirilse de işgal öncesi seviyelere hala ulaşılamadı.
Araştırma şirketi Capital Economics'in Kuzey Amerika Baş Ekonomisti Paul Ashworth, WSJ’ye verdiği demeçte, tüketicilerin marketlerde satın aldıkları ancak restoranlarda satın almadıkları un veya kahve gibi ham maddelerin fiyatlarının şiştiğine dikkat çekti.
Fortune’un haberine göre, Datasembly’nin araştırmasında Haziran 2021’den Haziran 2022’ye kadar ABD’de bir paket cipsin fiyatının 3,55 dolardan 4,90 dolara yükseldiği ve sadece bu kalemde %38’lik bir artışın oluştuğu görülüyor. Haberde bir Amerikan peynir markasının fiyatında ise yaklaşık %15’lik artış görüldüğü belirtildi.
Buna karşın uygun fırsatlar sunan zincir restoranlarsa şişen gıda fiyatlarını yeni müşteriler çekmek için bir fırsat olarak değerlendiriyor. Applebee ve IHOP gibi fast food markalarının sahibi olan Dine Brands Group’un CEO’su John Peyton geçen hafta analistlere verdiği demeçte iki marka üzerinden elde ettikleri 75 bin doları aşan hane halkı satış gelirlerinin sırasıyla %6 ve %8 oranında arttığını açıkladı.
Yükselen fiyatlar en fazla gençleri ve kırsal bölgelerdeki haneleri vurdu
Habere göre kırsal bölgelerde alışveriş yapanlar, düşük gelirli çalışanlar ve gençler gıda fiyatlarındaki artışın yükünü en fazla hisseden kesimleri oluşturuyor.
Purdue Üniversitesi Gıda Talep Analizi ve Sürdürülebilirlik Merkezi'nin yakın tarihli bir Tüketici Gıda Trendleri raporuna göre, Z Kuşağı’nın karşı karşıya olduğu engeller çok daha büyük. Araştırmaya göre Z Kuşağı hanelerinin yaklaşık üçte biri, son 30 gün içinde en az bir kez kiliseden veya başka bir hayır kurumundan gıda talep ettiğini bildirdi. Buna karşın baby boomer olarak adlandırılan II. Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş arası doğan kesimlerin sadece %8'i böyle bir talepte bulunmuş.
Bu istatistik, genç Amerikalıların genellikle daha az kazandığı gerçeğiyle örtüşüyor, Purdue Üniversitesi Tarım Ekonomisi Başkanı Jayson Lusk, Leonhardt'a verdiği demeçte, “Gıda enflasyonu maaş artışını geride bırakıyor ve en düşük gelire sahip olanları en sert şekilde vuruyor” dedi.
Ancak birçok genç ve yüksek gelirli Amerikalılar getirisi eskisi gibi yüksek olmasa da evde yemek pişirmenin uzun vadede daha uygun maliyetli olduğunu düşünüyor. Yakın tarihli bir Morning Consult anketine göre, evden uzakta tüketilen yiyeceklerin maliyetinin diğer mallardan daha yavaş artmasına rağmen, yüksek enflasyon döneminde dışarıda yemek tercihi ilk vazgeçilen harcama kalemlerinden birisi.
ABD'li yetişkinlerin %64'ün enflasyonun hane halkına etkisi konusunda "çok endişeli" olduklarını söyledi. Restoran yemekleri genellikle "isteğe bağlı harcama" olarak kabul eden katılımcılar genellikle ilk olarak bu harcamalardan vazgeçtiğini açıkladı.