Emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili 20 yılı aşan kördüğüm geçtiğimiz ay çözüldü. Yaklaşık 2 milyon 500 bin kişi, emeklilik hakkı kazandı. EYT düzenlemesinin şubat ayı ortasında yasalaşması beklenirken bir yandan da staj ve çıraklık mağdurları sesini duyurmaya çalışıyor. Konuyla ilgili açıklama yapan Çalışma Bakanı Vedat Bilgin, “Onlar mağdur değildir” dedi. Vatandaşlar ise stajyer ya da çırak olarak bilfiil çalıştıkları günlerin prim günlerine sayılmasını istiyor.
Çalışma Bakanı Vedat Bilgin net konuştu: “Staj mağdurları mağdur değildir. Çünkü onları mağdur eden bir şey yok. Staj eğitimdir. Ortada iş akdi yok. ‘Staj sayılsın’ diyorlar. Milletin parasını bu şekilde dağıtamayız.”
Hiç mi emeğimiz yok
Hürriyet’'ten Fulya Soybaş’ın haberine göre; Dernek Başkanı Ferhat Salman ticaret meslek lisesi mezunu, diyor ki: “Sanayide, tamirhanelerde 15-16 yaşında çocuğu araba altına yatıracak, torna-makine başına geçirecek ve haftanın 5 günü en az 6 saat çalıştırıp bir günü teorik eğitim vereceksin, buna da ‘iş’ değil eğitim diyeceksin. Bu olmaz. Emeğimiz, döktüğümüz ter yok sayılıyor. İtirazımız buna” diyor. 1999 öncesi staj-çıraklık yapan 240 bin, genelde de bir buçuk milyona yakın mağdur olduğunu belirten Salman rakamın ‘kayıtsızlar’ ile iki milyon 900 bin olduğunu söylüyor.
Kısa vade detayı
Salman, SGK sicil kaydı belgesine bakıldığında ‘İlk işe giriş tarihi’ ibaresi olduğuna vurgu yaparak, ‘Staj neden iş gününden sayılmıyor o halde?’ sorumu da şöyle yanıtlıyor: “Stajyer ve çıraklar ‘uygulama’ sırasında meydana gelebilecek kazalara, hastalıklara karşı ‘kısa vadeli sigorta kolu’ kapsamındalar. Uzun vadeli sigorta kollarına prim yatırılmıyor. O yüzden de ‘stajyer’ sigortası emeklilik başlangıcı sayılamıyor. Peki, 15-16 yaşındaki çırak-stajyer çocuk nereden bilsin bunu? O zaman internet de yok, e-Devlet de. Ki Sayın Bakan ‘Ortada bir iş akdi yok, patronları yok onların’ diyor. Nasıl yok? Okul ile patron arasında bal gibi de iş akdi var. İş veren belli. Sabah 9.00 akşam 18.00, emek var, alın teri var. Daha ne olsun?”
Ne istiyorlar?
Sorunun çözümüne ilişkin Meclis’te bekleyen tam 53 kanun teklifi olduğu hatırlatan Salman, “Tek isteğimiz 8 Eylül 1999’dan önce SGK’da stajyer-çırak kaydı bulunanların, çalıştıkları bu süre göz önüne alınarak, yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olabilmeleri. Şu an çok kapsamlı bir çözüm getiremiyorsak da en azından 1999 öncesi stajını yapmış ama 1999 sonrası çalışmaya başlamışlara acil çözüm getirelim, daha sonra tüm staj mağdurlarına çözümü düşünelim. Biz de elimizi taşın altına koyalım! Yatırılmayan staj sürelerimizi borçlanalım, hesaplayın ödeyelim!” çağrısı yapıyor.
Staj sigortası emeklilik için değildir
Tüketici Başvuru Merkezi Onursal Başkanı Aydın Ağaoğlu, Kadıköy’deki eyleme katılan isimlerden: “Sonuna kadar mağdurun, ‘Ben mağdurum’ diyenin yanındayız ama şunu da göz ardı etmemek lazım; ‘18 yaşın altı sigortalılık diye bir kavram yok.
’ Yatırılan prim, ki zaten devlet kendi yatırıyor o primi, yaşlılık değil iş kazası, meslek hastalığı için. Emeklilikte staj ya da çıraklık mağduru olduğunu söyleyen arkadaşlar stajyer doktor-avukatlık yapanları örnek gösteriyorlar.Bu yanlış bir karşılaştırma. Zira, doktorluk-avukatlık stajı için üniversite kazanmak lazım, bu da zaten 18 yaş üstündesin demek. Elbette ki devlet yurttaşları için vardır, yurttaşlar arasında da ayrım yapmaz, yapmamalıdır ancak buradaki durum da iyi analiz edilmelidir” diyor.
Hükümetin gündeminde değil
Ekonomi-Çalışma Hayatı alanında uzman bir isim, Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan’ı aradım. Var mı Ankara’dan ‘yeşil ışık’? Umutsuz konuştu, “Hiçbir umut yok o konuda” diyerek, şöyle anlattı: “Tabii son dakika bambaşka bir durum olmazsa EYT olduğu şekli ile yasalaşacak gibi. Staj mağduriyeti konusunda meslek lisesi mezunlarının 18 yaşın altında olması bu işi imkânsız kılıyor. Meslek yüksek okulu ve üniversite mezunları ise en fazla 1-2 ay staj yapıyor. Tüm stajyer ve çıraklar için de risklere karşı, ‘kısa vade’ sigortası işletiliyor. Emeklilik primi ise alınmıyor. Bu nedenle de stajda geçen süre hem prim gün sayısı hem de sigortalılık süresinin başlangıcında geçerli olmamakta. Olabilmesi için tüm kanunun değişmesi şart ki bu da pek mümkün durmuyor. Konu, hükümetin gündemde değil.”
"Staj ve çıraklık sigortası mağduriyetinin etkisi büyük"
TESK Başkanı Bendevi Palandöken ise konuyu bambaşka bir yönden ele aldı ve dedi ki: “Yaşanan ara eleman sıkıntısında staj ve çıraklık sigortası mağduriyetinin etkisi büyük. Çünkü aileler staja giden 3 yıl emekliliğe etki etmediği için çocuklarını artık zanaat öğrenecekleri mesleklere yönlendirmiyor.
Oto tamirciliği örneğin. Sanayi sitelerinde usta kalmayacak yakında. Bu çocuklar şunu istiyor: ‘Parayı kendimiz ödeyelim, emeklilik kesintisi esas olsun.’ Yani bu da değerlendirilmeli.”