Enflasyonun altında kalan yüzde 25’lik kira artış sınırlamasını yetersiz bulan, tahliye sorunu yaşamak istemeyen ve piyasanın yükselmesini bekleyen mülk sahipleri evlerini boş tutmaya başladı. Bu boş tutulan evler sektörde ‘hayalet ev’ olarak tanımlanıyor ve kira artışlarını tetikliyor.
YABANCI YATIRIMCILAR EVLERİNİ BOŞ TUTUYOR
Emlak uzmanlarına göre blok halinde bazı projelerden daire satın alan Çinli yatırımcıların yanı sıra, bazı Ortadoğu ve Körfez ülke vatandaşları da evlerini boş tutuyor. Uzmanlar, bunun nedenini şöyle açıklıyor:
"Tatil amaçlı geldikçe kalmak, kar satışı için beklemek isteyenler ya da vatandaşlık şartı olan 400 bin doları tamamlamak için 2-3 daire alanlar, birini boş bırakıyor." Emlak danışmanları, su faturalarından yola çıkılarak yapılan belirlemelere göre, İstanbul’da bu şekilde 400 bin “Hayalet konut” olduğuna işaret ediyor.
KİRALAR KATLANARAK ARTIYOR
Her ne kadar enflasyon haziranda ‘bedava doğalgaz’ etkisiyle düşüş gösterse de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) mayıs verilerine göre, son 12 aylık enflasyon yüzde 63,7. Ancak kira sınırından dolayı sözleşme yenilemelerde zam oranı yüzde 25’i aşamıyor.
Kira getirisinden hoşnut olmayan mülk sahipleri de çözümü, eski kiracısını çıkartıp evini daha yüksek fiyattan kiralamada bulurken, araştırmalar kira artışının hız kesmediğini ortaya koydu. sahibinden.com ve Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Nisan 2023 araştırmasına göre, kiralık fiyatları metrekare başına, geçen yıla oranla ülke genelinde yüzde 117 arttı. Getirisi sürekli katlanan konut yatırımına yabancıların da ilgisi büyük. Bu yılın ilk 4 ayında yabancılara 13 bin 483 konut satıldı ve toplam satışlardan yüzde 3,7 pay aldı.
'ZAM SINIRI VAR' DİYEN BOŞ TUTUP YÜKSELİŞ BEKLİYOR
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Gayrimenul Komite Başkanı ve Tüm Girişimci Emlak Müşavirleri (TÜGEM) Başkanı Hakan Akdoğan, mülk sahiplerinin evleri boş tutmasında, kiralama konusunda kendisinin ya da çevresindeki yakın insanların yaşadıkları olumsuz tecrübelerin etkili olduğuna işaret etti.
Akdoğan, “Kiralıktan sonra mülk sahibi, evi satmak istediğinde kiracının çıkmak istememesi, daireye iyi bakmayacağını düşünmesi ya da geçmiş deneyimlerden dolayı kiralamaya soğuk duruyorlar. Öte yandan kiraya yüzde 25 sınırı da bunu tetikledi.
'Zam sınırı var, niye kiralayım' diyenler var. Boş tutup, belki ilerleyen aşamada piyasanın yükseleceğini öngördükleri için hareket edenler de var" dedi. Sadece yerlilerin değil yabancılardan da evlerini boş tutanlar olduğunu, boş tutmada yabancıların da rolü bulunduğuna işaret eden Akdoğan, "İstanbul'da evi var, işi olunca hafta sonu gelip kalıyor veya yurt dışından biri aldıysa, Türkiye'ye geldiğinde kendisi kullanıyor. O nedenle boş tutuyorlar. Yılda 2-3 hafta kullanmak yetiyor" diye konuştu.
Satılık konut fiyatlarında çok hızlı bir artış beklemediklerine işaret eden Akdoğan, "Orada bir doygunluk var. Eskisi gibi hızlı bir fiyat artışı görmeyiz. Ancak kirada aynı hareketlilik devam eder. Çünkü halen arz sıkıntısı var. Örnek olarak bu yıl ev fiyatlarına yüzde 30 zam gelecekse kiraların yüzde 40-50 artacağını düşünüyorum. Satılıkta yüzde 20 zam olursa kiralıklar yüzde 30 artar" bilgisini verdi.
'KİRACIYI ÇIKARTAMAM' DİYE DÜŞÜNENLER BOŞ BIRAKIYOR
CENTURY 21, Coldwell Banker, Coldwell Banker Commercial, Era Türkiye, muzayede.com'u bünyesinde barındıran Master Türk Grubu Başkanı Gökhan Taş, boş evler konusunda, “Çocuğu okurken burada ev almış. Çocuğu Amerika'da, kendisi Ankara'da, geldikçe kullanmak için kiralamak istemiyor. İş ya da tatil amaçlı olabiliyor" dedi.
Türkiye'den konut alan bazı yabancıların da evlerini daha az kullandığına işaret eden Taş, "Ruslar, Ukraynalılar oturuyorlar. Ancak Suudi Arabistan, Kuveyt, Dubai, Katar'dan gelip ülkemizden ev alanlar daha az kullanıyorlar. Orta gelir gurubu Esenyurt, Fatih gibi lokasyonlardan alım yaparken, üst gelir grubu Maslak, Levent, Sarıyer gibi yerlerden konut satın alıyor" dedi.
Kiraya yüzde 25 sınırına da işaret eden Taş, "Bu da insanların evlerini kiraya vermelerini engelliyor. 'Kiracıyı çıkartamayacağım' diye düşünenler de kiraya vermiyor. Şu yapılabilir, boş evlere ilişkin yaptırım ya da kiraya verilmesi için ek vergiden ziyade konut arzıyla buna çözüm bulunmalı. Konut arzı için yapılacak inşaatlarda belli bir fiyat garantisi verilip, fiyatların bir dengeye oturması sağlanabilir" değerlendirmesinde bulundu.
İŞ VE TATİL AMAÇLI KULLANAN DA KÂR SATIŞI İÇİN BEKLEYEN DE VAR
İmpomes Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Müberra Oflaz, Türkiye’de boş konut sayısının arttığı bir dönem olduğunu söyledi.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi rakamlarına göre, sadece İstanbul'da boş duran 400 bin konuttan bahsedildiğini, bunun farklı gerekçeleri olduğuna işaret eden Oflaz, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Öncelikle kira kontratlarında artışı yüzde 25 ile sınırlayan düzenleme 1 Temmuz'da sona erecekti, ancak yeniden uzatılması gündemde. Bu durum kiralamalarda dengeyi bozuyor, kimse milyonlarca lira vererek aldığı konutunu düşük kira ile kiralamak istemiyor. Satmak istediğinde kiracılı olarak bu konutların satışı mümkün olmuyor. Boşken satmanın planını yapıyor.
Elinde birden fazla evi bulunanlar beklemede. Çünkü en uygun fiyattan alıp yüksek fiyattan satmak için yatırım yapıyorlar. Piyasa şu anda dengelenmiş değil, önümüzdeki aylarda fiyatların daha fazla yükseleceğini düşünen yabancı yatırımcılar, kar realizasyonu yapmak için satışa uygun zamanı bekliyorlar. Türkiye'de bazı yerlerde, planlama ve yönetim eksiklikleri nedeniyle konutların boş kalması sorunu yaşanıyor. Özellikle kentsel dönüşüm projelerinde, yerleşim planlaması ve yeni konutların yapılması sürecinde yaşanan aksaklıklar, boş konut sayısının artmasına neden olabiliyor.”
400 BİN DOLARI TAMAMLAMAK İÇİN 2-3 TANE DAİRE ALABİLİYOR
İstanbul Emlakçılar Odası Başkanı Nizamettin Aşa, çok yoğun kiralama olmadığını, tek tük yatırımcının yüksek bedelden konut aldığını ve belli bir noktaya gelmesi için elinde tuttuğunu söyledi. Bu yatırımcılar arasında yabancıların da olduğuna işaret eden Aşa, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bazı yabancılar, vatandaşlık için 400 bin doları tamamlamak için 2-3 tane ev alabiliyor. Bir kısmını boş tutuyor, bir kısmını kira veriyor ancak o da çok değil. Genelde Arap vatandaşları 1-2 tane alıyor. Birinde oturuyor, diğerini boş tutuyor ancak piyasayı çok etkileyecek adetler değil. Lansman fiyatları uygun oluyor, bazıları oradan ev alıyor. Ama onlar da daha bitmemiş konutlar oluyor. Kiralık artışları bence tavanı buldu.”
RUSLAR YAŞIYOR ÇİNLİLER KULLANMIYOR
Vesta Global Kurucu Ortağı Teuta Narazan Benreytan, dövizdeki artış ve kiraya zam sınırından dolayı yurt dışında konut yatırımı yapan Türk vatandaşlarının en az yüzde 40 artış gösterdiğini söyledi. Fiyat artışlarına işaret eden Narazan, bazı konut yatırımcısının ev alıp boş tuttuğunu, yabancılardan da kiralamayanlar olduğuna işaret etti. Bu şekilde hayalet binalar olduğuna işaret eden Narazan, "Örneğin Rusya ve Ukraynalılar değerlendiriyor, ancak Çinliler kullanmıyorlar” değerlendirmesinde bulundu.