İTO'nun yeni “İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi” yarın açıklanıyor

İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) 1995 yılından beri hazırlayıp kamuoyuyla paylaştığı ‘İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’, 1 Şubat’tan itibaren ‘İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’ adıyla yenilenerek yayımlanacak.

Yeni indeksin tanıtımı için dün Oda’nın Eminönü Merkez Binası’nda bir toplantı düzenlendi. Toplantıda, İTO’nun 1985 ve 1995 bazlı Ücretliler Geçinme İndeksleri’nin, değişen tüketim alışkanlıkları ile hayatımıza giren yeni hizmet ve ürünleri temsil etmesi amacıyla yenilenmesine karar verildiği açıklandı.

Verilen bilgiye göre 1995 yılı bazlı indekste 242 madde bulunurken, 2023 baz yıllı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nde 493 madde yer alıyor. İndeksteki ana grup sayısı 8’den 12’ye çıkarıldı. Fiyat derleme sayısı da 15 bin 725’ten 24 bin 500’e yükseltildi.

İTO tarafından hesaplanan ve açıklanan indekslerin fiyatları, ağırlıklı olarak ‘yerinde veri toplama’ yöntemiyle temin ediliyordu. Yeni indekste ise bu yönteme ek olarak kısmen 'internet üzerinden' veri temini de yapılmaya başlandı.

İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi için bilimsel araştırma çalışmalarının ardından İTO İstatistik Birimi’nin koordinasyonunda bilişim altyapısı ve hesaplama programları geliştirildi.

HANE HALKI ARAŞTIRMALARINI NielsenIQ TÜRKİYE GERÇEKLEŞTİRDİ

Çalışma için tüketici davranışlarını ölçme ve hane halkı araştırmaları konusunda NielsenIQ Türkiye danışmanlık hizmeti verirken, İTO’nun yeni indeksini hazırlayan Bilim Kurulu’nda şu isimler yer aldı: Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. M. Ege Yazgan, İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp, Milli İstihbarat Akademisi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer, Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurullah Gür, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Kaya ve Dr. Barış Soybilgen’den oluştu.

Yeni indeks için İTO Bilim Kurulu, İTO Stratejik Araştırmalar Merkezi (İTOSAM) İstatistik Birimi ve NielsenIQ Türkiye Tüketici ve İçgörü Araştırmaları Bölümü’nün çalışmaları ile aylık 350 hane takip edilerek, toplam 2 bin 400 hanenin katılım gösterdiği tüketim araştırması yapıldı. İndeks çalışmaları kapsamında Ocak 2023’ten bugüne kadar geçen 25 ayda toplamda 586 binin üzerinde fiyat verisi toplandı.

“1929’DAN BU YANA İSTANBUL İÇİN ENFLASYONU ÖLÇÜYORUZ”

Yeni indeksin tanıtım toplantısında konuşan İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’de devamlılığı olan ve bilimsel kabul gören indeksi yayınlayan ilk milli kurumun İTO olduğunu söyledi. Avdagiç, İTO’nun, 1929’dan bu yana İstanbul için ‘hayat pahalılığını’, bugünkü tabirle enflasyonu ölçtüğünü belirterek, “O zamanki adıyla ‘İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’ olarak biz enflasyon ölçümünün ticaret alemi için önemini biliyorduk. Herkesin güveneceği, yani bilimsel esasları Avrupa ülkelerinin uyguladığı esaslarla uyumlu bir indeks yayınlanması gerekiyordu. Kişiyi değil, aileyi temel alarak kendi ekibimizle ilk indeksimizi hazırladık. Ve Ocak 1929’dan itibaren “İstanbul’da Hayat Pahalılığı Müşiresi (İndeksi)” adıyla yayınlamaya başladık” diye konuştu.

1930’da indekse yeni gruplar ve ürünler eklediklerini, ismini de “İstanbul Geçinme İndeksi” olarak değiştirdiklerini kaydeden Avdagiç, şöyle devam etti: “Bu, birinci revizemizdi. Yine İkinci Dünya Savaşı başlamadan önce indekste yeni düzenlemeler yapıp ikinci baz yılı olarak da 1938’i kabul ettik, ürün miktarlarını artırdık. Bu ikinci revizemiz oldu. Ondan sonra da 1953 başta olmak üzere sürekli baz yılını, indeks ürün ve gruplarını elden geçiren değişimlerimiz, revizelerimiz oldu. 1930 ve 40’lı yılların bilim adamları, hayat pahalılığını ölçmeye çalışan tüm indeksleri analiz ettikten sonra ‘İTO İstanbul Geçinme İndeksi’ni ‘ismini hak eden tek indeks’ olarak ilan ediyorlardı. Bu da bizim bilimsel titizliğimizin göstergesiydi.”

Şekib Avdagiç, Türkiye’de akademiyi indeks hazırlama sürecine dahil eden ilk kurumun da İTO olduğunu vurgulayarak, “Biz 1950’li yılların önemli iktisatçıları olan Orhan Dikmen, Oda Müşaviri Refii Şükrü Suvla gibi isimleri bünyesinde tutan İstanbul Üniversitesi’nin İstatistik Enstitüsü ile iş birliğine gittik. Böylece Türk bilim adamlarımızın oluşturduğu ilk indeksi hazırladık. 1953’te “aile bütçesi anketi” esaslı yapılan bu çalışma, İstatistik Müdürlüğü başta olmak üzere birçok kuruma ilham verdi” dedi.

“HİÇ DÜŞÜNÜLMEYEN HİZMET VE ÜRÜNLER TEMEL İHTİYAÇLAR ARASINA GİRDİ”

Günün değişen şartlarına göre indeksi yenilemenin, baz yılını değiştirmenin, ürün grup ve maddelerini güncellemenin bir zorunluluk olduğunu söyleyen İTO Başkanı Şekib Avdagiç, şöyle devam etti:

“Tüketim davranışlarımızda köklü değişiklikler oldu, oluyor. Dün hiç düşünülmeyen hizmet ve ürünler, temel ihtiyaçlar arasına girdi. Bir önceki indeksimizde ‘soba, video, kaset çalar, odun, aidata dahil olmayan kapıcı ücretleri’ gibi başlıklar vardı. Şimdi İstanbul’da doğalgazsız ev yok, video kaset izleyen yok. Ama hepimiz otomobil, cep telefonu, internet, dijital platformlar kullanıyoruz. Dolayısıyla 30 yıldır kullandığımız 1995 baz yıllı indeksimiz artık yeterli olmamaya başladı. Bu nedenle İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin güncellenmesi için 2019 itibariyle çalışmalara start verdik. Ne yazık ki araya 2 yıllık pandemi girdi, hem fiyatlamalarda hem de tüketim biçimlerinde anormallikler oldu. Biliyorsunuz, baz yılının olağanüstü gelişmelerden mümkün olduğunca arındığı bir yıl olması gerekiyor. Bu nedenle çalışmalarımızın başlangıç tarihini erteledik. Normalleşme sürecinin kabul edilecek bir seviyeye gelmesini bekledik. Yeni indeksimizi ilk kez 2023 yılında teste başladık. Baz yılı olarak da 2023’ü esas aldık. 1 Şubat 2025’ten itibaren de resmi olarak yürürlüğe koyuyoruz.”

Avdagiç, İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin A’dan Z’ye akademisyenler, bağımsız kuruluşlar ve İTO İstatistik Birimi’nden oluşan bir ekip tarafından hazırlandığını kaydetti. Avdagiç, “En büyük şansımız, tıpkı 1953’teki gibi akademik açıdan Türkiye’nin sayılı isimleri arasında yer alan hocalarımızdı. İkincisi ise dünyanın önde gelen bilgi hizmetleri ve en kapsamlı tüketici içgörülerini sunan şirketi NielsenIQ oldu. Bu süreçte NielsenIQ Türkiye ve NBT Teknoloji Danışmanlık’tan danışmanlık hizmeti aldık. Sacayağımızın üçüncü temeli ise Odamızın 96 yıllık enflasyon ölçme deneyimine sahip İstatistik Birimi’ydi” diye konuştu.

İTO Başkanı Şekib Avdagiç, İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin Türkiye’deki en güncel İstanbul indeksi olma özelliğini taşıdığını belirterek, “Tıpkı ilk indeks ve sonrasındakilerde olduğu gibi bu indeksimiz de metodolojik açıdan çağdaş ve bilimsel özelliklere sahip. Bir başka ifadeyle yeni indeksimiz, metodolojik açıdan EUROSTAT ile aynı nitelikleri taşıyor. 2023 bazlı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin şehrimiz ve ticaret alemimiz için hayırlı olmasını diliyorum” dedi.