2025-2026 eğitim öğretim yılı için kayıtlar başladı. Veliler ücretlerin çok yüksek olduğundan şikayet ediyorlar.
Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Rauf Karasu, özel okulların ücretleri ile ilgili bir yazı kaleme aldı.
Eğitim ücretlerine ara sınıflarda %54,8 oranından daha fazla artış yapılamaz
Ülkemizde son aylarda enflasyon oranları bir önceki yıla göre önemli ölçüde düşerken eğitim ücretleri düşmemektedir. Eğitim öğretim ücretlerindeki hızlı yükseliş genel enflasyon oranının düşmesine de engel olmaktadır. Oysa Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 53. maddesine göre, özel okulların ara sınıflarının eğitim ücreti bir önceki eğitim öğretim yılında ilan edilen eğitim ücretine bir önceki yılın 12 aylık Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) toplamının yarısına 5 puan ekleyerek hesaplanan oranda artırabilirler. Aralık 2024 TÜFE 12 aylık ortalaması %58,11; Aralık 2024 ÜFE 12 aylık ortalaması ise %41,10 idi. Dolayısıyla özel okullar ara sınıflardaki öğrencileri için bu yılki eğitim öğretim ücretlerine en fazla %54,8 artış yapabilir. Örneğin; 2024-2025 döneminde 200.000 TL eğitim ücreti olan bir öğrencinin 2025-2026 yılında ödeyeceği maksimum tutar %54,8 artış oranı ile 309.600 TL olabilir.
Dikkate alınması gereken bir husus da özel okullar gelecek yılın ücretini okullar açılmadan önce tahsil etmektedir. Özellikle enflasyonun her ay düştüğü bir dönemde olduğumuza göre etkilendikleri gerçek enflasyon oranından çok daha yüksek oranda fiyat artışı yapmış olmaktadırlar.
Eğitim ücretlerine kademe başlangıç sınıflarında fahiş oranda artış yapılamaz
Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde özel okulların ara sınıflarındaki eğitim ücreti Yıllık ÜFE+TÜFE)/2 oranına en fazla % 5 oranında artış yapılacağı düzenlenmiş iken, kademe başlangıç sınıflarında (okul öncesi 1, 5 ve 9. sınıflar) somut bir düzenleme bulunmamaktaydı. MEB 03.01.2025 tarihinde Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 53. Maddesine 7. fıkra ekleyerek bu konuda bir düzenleme yaptı. Söz konusu hükme göre, "Okullar tarafından kademe başlangıçları için belirlenen öğrenim ücretlerinde fahiş oranda artış yapılamaz" Bu hükme göre kademe başlangıç sınıflarında (okul öncesi 1, 5 ve 9. sınıflar) eğitim ücretlerinde yapılan artışın sınırında %54,8 oranı değil diğer sektörlerde de geçerli olan fahiş fiyat kavramı esas alınır.
Kıyafet ve etüt hizmetlerinde zam tavan sınırı %49,8’dir
Yeni düzenleme ile özel okulların kıyafet ve etüt gibi hizmetlerindeki zam oranı ise bir önceki yılın enflasyon oranı kadar yani en fazla % 49,8 olacak.
Düzenlemede yemek ve servis hizmetleri konusunda bir tavan sınır öngörülmemiştir. Ancak bu hizmetlerde somut bir sınır öngörülmese de fahiş fiyat yapılması mümkün değildir. Zira bu konuda genel hükümler yine geçerli olacak. Genel hükümlere göre de bu hizmetler için fahiş zam yapılamaz
Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun (PTDHK) 18/1-(ı) hükmü uyarınca, “Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamaz”. Ayrıca Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği m. 28 gereği haksız ticari uygulama niteliğinde olan eylemler yasaklanmıştır. Yönetmelik uyarınca teşebbüslerin, tüketicilere yönelik olarak satışa sundukları ve kamunun temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik mal ve hizmetlerin fiyatında haklı bir sebebe dayanmaksızın aşırı ve haksız bir şekilde artış yaparak fahiş fiyata sebebiyet vermesi de bir haksız ticari uygulama niteliğindedir. Yine bir teşebbüsün, haksız ticari uygulamalar yapması, Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 62. maddesi gereğince yasaklanmıştır.
Son olarak belirtmek gerekir ki, TKHK m. 5 hükmüne göre fahiş fiyat haksız şart niteliğindedir.
Fahiş fiyat kavramı mevzuatta tanımlanmamış olmakla birlikte bu konuda emsal yargı kararları bulunmaktadır
Rekabet Kurulu kararlarında fahiş fiyat; bir ürün ve hizmete ait ekonomik değer ile ürünün ve hizmetin fiyatı arasında makul olmayan bir fark bulunması olarak tanımlanmıştır. Danıştay’ın kararlarında fahiş fiyatı belirlemek için iki ana ölçüt kabul edilmiştir. Buna göre fahiş fiyatla piyasaya sunulduğu ileri sürülen mal ve hizmet ile tüketici bakımından amacı ve işlevi itibariyle aynı sayılabilecek mal ve hizmetler arasında fiyat karşılaştırması yapılmalıdır. Şayet böyle bir karşılaştırma imkân bulunmuyorsa maliyet analizi yapılmalıdır. Somut olay bakımından bazı hallerde bu ölçütlere bir arada da başvurulabilir.
Avrupa Birliği Adalet Divanı kararlarına göre, fahiş fiyat tespit edilirken öncelikle fahiş fiyatla satıldığı iddia edilen mal ve hizmetin son fiyatı ile maliyeti arasında bir fiyat karşılaştırması yapılmalıdır. İkinci aşamada ise, ürünün fiyatının kendi içinde veya rakip ürünlerin fiyatları ile karşılaştırıldığında haksız olup olmadığı belirlenmelidir. Yapılan incelemede maliyet giderlerinin üzerine eklenen makul kâr marjını aşan fiyatların fahiş olduğu kabul edilmektedir.
Faaliyet gösterilen sektörün kendine özgü yapısı, teşebbüsün bu sektöre yaptığı yatırım, fırsat maliyetleri gibi unsurların da, kârın tespitinde göz önünde bulundurulması gerekir. Özellikle girdi ve diğer üretim maliyetleri ile personel ücretleri artışı ile bağdaşmayan fiyat artışları fahiş fiyat sayılır.
Artış oranlarını bilmeden çocuğunu fahiş fiyatla özel okula kaydeden veliler ücret iadesi talep edebilir
Yukarıda belirttiğimiz sınırların üzerinde bir fiyatla bir Özel Öğretim Kurumuna kayıt yaptıran öğrencinin kaydı geçerli olacak ancak sınırların üstünde alınan ücret geçersiz sayılacaktır. Zira TKHK m. 5 hükmüne göre öze okulların aldığı bu ücretler haksız şart niteliğinde olduğundan yapılan sözleşme kısmi hükümsüzdür.
Veliler belirtilen sınırların üzerinde ücret ödemiş iseler fazla ödedikleri ücretleri geri alabilirler. TBK’nun 27. maddesine göre, sözleşmenin içerdiği hak ve yükümlülüklerin hukuka, başka bir deyişle kanunun emredici hükümlerine aykırı olmaması gerekir. TBK m. 27/II hükmünde ise kısmi hükümsüzlük düzenlenmiştir. Hükümsüzlüğe sebep olan durum, hukuki işlemin yalnızca bir bölümünü etkiliyor ve işlemin diğer kısımları geçerliliğini sürdürüyorsa kısmi hükümsüzlük ortaya çıkar. Bu durumda hukuki işlemin bir kısmı geçersiz iken, bir kısmı ise geçerli durumdadır. Buna göre ara sınıflarda %54,8 den daha fazla bir artışla yapılan sözleşme ile kademe başlangıç sınıflarında fahiş fiyatla kurulan sözleşme geçerli olacak ancak %54,8 in üzerinde ödenen bedel ve fahiş sayılan bedel geçersiz sayılacaktır.
Veliler ücret iadesi için Tüketici Hakem Heyetine veya Tüketici Mahkemelerine başvurabilir
2025 yılı için Tüketici Hakem Heyetlerinin yetkili olduğu uyuşmazlık miktarı 149.000 TL olduğundan bu miktarın altında bir iade talebi varsa veliler Tüketici Hakem Heyetlerine başvurabilir. Bu miktarın üzerindeki iade taleplerinde ise Tüketici Mahkemelerinde dava açılabilir. Ancak tüketici uyuşmazlıklarında dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu olduğundan dava açmadan arabuluculuğa başvurmayı unutmasınlar. Özel okul arabuluculuk aşamasında ücret iadesi yaparsa dava açmaya da gerek kalmayacaktır.
Vakıf Üniversitelerinin ücretleri ile ilgili bir tavan zam sınırı olmasa da özel okullar için geçerli olan tavan sınırlar vakıf üniversiteleri için de kıyasen uygulanmalıdır
Bütün Vakıf Üniversiteleri kamu tüzel kişiliğine sahip olup devletin denetimi altındadır ve Yükseköğretim Kurulu’na bağlı hareket etmek zorundadır.
Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği 4. maddesine göre, “Vakıf Yükseköğretim Kurumu: Kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile Vakıflar tarafından kurulmuş bulunan üniversite ile yüksek teknoloji enstitüsü ve bunların bünyesinde yer alan fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, meslek yüksekokulu konservatuarlar, araştırma uygulama merkezleri ile bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne bağlı olmayan meslek yüksekokuludur.”
Bu hükme göre vakıf yükseköğretim kurumunun kar amacı gütmesi mümkün değildir. Kar amacı güderek enflasyon oranının üzerinde ücret alan vakıf üniversiteleri Anayasa’ya ve Yönetmeliğe aykırı hareket etmiş olmaktadır.
17 Temmuz 2024 tarihli Yükseköğretim Kurulu duyurusunda da vakıf üniversitelerine enflasyon oranı üzerinde ücret artışı yapmaması tavsiye edilmiştir.
Son olarak Milli Eğitim Bakanlığına bir çağrı yapmak istiyorum.
Yönetmelikte değişiklik yaparak tavan zam oranını kademe başlangıç sınıfları için de uygulayın. Ayrıca kıyafet ve etüt için geçerli olan tavan zam oranı yemek, kırtasiye, kitap ve servis ücretleri için de uygulanmalıdır. Zira açıkladığımız üzere uygulamada hangi fiyatın fahiş fiyat olduğunu tespit etmek kolay değildir.
#ESHAHABER.COM.TR #haber #gündem #sondakika #news #press #worldnewsEditor : Eshahaber
