Para için kendini tokatlayan da var, deli taklidi yapan da! Sosyal medya dilencileri…

Meslekler, kavramlar hatta etik olarak tartışılan “dilencilik” gibi ahlaka aykırı birçok konu, Kovid-19’la birlikte dönüşüme uğradı. Çoğu firma, pandeminin ilk aylarında uzaktan çalışma programına geçiş yaparken; salgına ilişkin binlerce makale kaleme alındı. Aynı şekilde, kanunen suç olan dilencilik de internete taşındı.

İnternette kullanıcılarına canlı yayın olanağı tanıyan sosyal medya uygulamaları da, hızla gelişen bu meslek koluna kapı araladı. TikTok, YouTube, Instagram ve Facebook üzerinden yayın açan dilenciler, para için akla gelen her şeyi yapıyor. Deli taklidi yapan da var, ağlayan da; hatta akşamın bir vakti bağıran da… E-Dilencilik, internet dilenciliği ve sosyal medya dilenciliği gibi çeşitli kavramlarla tanımlanan bu gayrimeşru kazanç yöntemi için alanında uzman kişiler bir hayli endişeli.

“ABES DEDİĞİMİZ ÇOK UÇ DAVRANIŞLAR…”

A Haber’e konuşan Klinik Psikolog Kahraman Güler, sosyal medya üzerinden dilenen kişiler için “Kişilerin, abes dediğimiz çok uç davranışlar sergilemesinin nedeni sonsuz bir kendini gösterme isteğinden kaynaklanıyor. Yani, derin bir yetersizlik ve fark edilme isteği burada karşımıza çıkıyor. Günümüzde gelinen noktada, o mecra için o topluluklar için, oradaki üyeler için aslında bu normal karşılanmaya başlandı. Gerçek dünya ile ilişkilendirdiğimizde bir insanın hiçbir çaba harcamadan bir sonuca ulaştığını gösterdikleri için oldukça olumsuz buluyorum.” yorumunda bulundu.

“TİKTOK DİLENCİLERİ AYRI BİR YERDE…”

Aydın Üniversitesi Doktor Öğretim Üyesi Nur Emine Koç da, sosyal medya dilencileri hakkında: “Eline cep telefonu alan herkes içerik üretmek istiyor. TikTok dilencileri bu ayrı bir yerde. Orada bağırarak veya ilgi çekerek para toplama yöntemine başvuruyorlar. Bu noktada medya okuryazarlığının ne denli önemli olduğunu görüyoruz” ifadelerini kullandı.

NE KADAR KAZANIYORLAR?

Özellikle TikTok’ta gerçek parayla alınıp gönderilen hediyeler, sosyal medya dilencilerinin rağbet ettiği alanların başında geliyor. Bu nedenle, canlı yayın açan bir dilenci, “Ne olur hediye gönderin! Allah rızası için gül (hediye) gönderin, yat (hediye) gönderin, gül (gönderin)” sözlerle izleyicileri birçok açıdan istismar ediyor.

TikTok’da 10 kuruşa da hediye var, 3 bin liraya da. Bilinen en pahalı hediye de 3 bin 200 TL’lik spor araba hediyesi. Bunun dışında, 850 TL’ye yat ve 573 TL’lik jet uçağı da sık gönderilen hediyeler arasında. Çin menşeili TikTok, bu hediyelerin yüzde 50’sini vergi babında alıyor.

Ancak, uygulamanın Türkiye’de vergilendirilmeyişinden ötürü yine kanunen TikTok’dan kazanç elde edenlerin gelir vergisi vermesi gerekiyor. Popüler bir TikTok dilencisinin tek canlı yayından 400 TL ile 4 bin TL kazandığı düşünülüyor.

ÇOCUKLARINI İSTİSMAR EDİP DİLENDİ, KAZANDIĞI PARALARLA İÇKİ SOFRASI KURUP DANS ETTİ

İstanbul Çekmeköy ilçesinde yaşayan Kader B. isimli bir sosyal medya dilencisi, pandemi süresi boyunca geçim sıkıntısı yaşadığını belirterek internet üzerinden usulsüz bir şekilde para topladı.

Kirasını ödeyemediğini, çocuklarının masraflarını karşılayamadığını; hatta eşinin çalışmadığını söyleyen kadın, yaptıklarıyla pes dedirtti. İnternetten dilenerek kazandığı paralarla içki sofrası kuran kadın, sosyal medyada tepkilere neden oldu.

DİLENCİLİĞİN KANUNDAKİ YERİ

Dilencilik yapmak, dilencilik yaptırmak; çocukları zorla çalıştırmak gibi başlıklar, Türk Ceza Kanunu’nun 229’uncu maddesinde ele alındı. Buna göre, dilenciliğin her türlüsü suç olarak görülürken; hapis ve idari para cezası verilmesi kararlaştırıldı. 217’nci maddenin 1’inci fıkrasında; “Çocukları, beden veya ruh bakımından kendini idare edemeyecek durumda bulunan kimseleri dilencilikte araç olarak kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” ifadeleri geçiyor.

2’nci fıkrasında; “Bu suçun üçüncü derece dahil kan veya kayın hısımları ya da eş tarafından işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranında artırılır” denilirken;

3’üncü fıkrasında; “Bu suçun örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmiş olması halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.” hükümleri geçiyor. Ayrıca, dilencilik yapan kişilere 50 TL idari para cezası verilmesi de yaptırımlar arasında bulunuyor.

İSLAMİ PERSPEKTİFTEN DİLENCİLİK: EFENDİMİZ (S.A.V) SÖZ ALIRDI…

Kur’an-ı Kerim’de, dilencilikle ilgili üç ayette sail (dilenci), bir ayette de sailin (dilencinin çoğulu) kelimeleri geçmektedir. Bir ayette de dilencilik kelimesi fiil olarak (la yes’elun) şeklinde kullanılmıştır. İlgili Ayet-i Kerimelerin ikisinde yoksul kimselerin, zenginlerin malının bir kısmında hak sahibi olduğu belirtilirken (ez-Zariyat 51/19 ve el-Mearic 70/25) , bir ayette de dilenen kimselerin her ne olursa olsun azarlanmaması (ed-Duha 93/10) emredilmiştir.

Bakara suresinin 273’üncü ayetinde de dilencilik kavramı, insan onuru; şerefi ve haysiyetiyle bağdaştırılmamış, yanlış bir tutum olarak gösterilmiştir. Hazreti Peygamber Efendimiz (s.a.v) de, dilenciliğin insan onurunu yok sayan bir tür olduğunu; en temiz kazancın el emeği, alın teri ile elde edildiğini aktarmıştır.

Hatta, İbn Mace gibi âlimlerin aktardığı Hadis-i Şeriflere göre, Efendimizin yeni Müslüman olmak isteyen kişilerden, “ALLAH’a inanmalarını, namaz kılmalarını ve dilencilik yapmayacaklarına dair söz vermelerini” istediği vurgulanıyor. Asırlardır tartışılagelen dilencilik konusu hakkında İslam âlimleri son olarak şu hükümleri getirmiştir:

Dilenen kişinin gerçekten ihtiyacı veya zaruri bir durumu olmalı,

Dilenen kişi şahsiyetini korumalı,

Yardım edecek kişi, yardım edeceği insanı seçmeli ve yaptığı iyiliği başa kakmamalı, yardım dilenen insanları azarlamamalı ve aşağılamamalı.

Sonuç olarak, İslamiyet’te dilenmek hoş karşılanmazken; mal sahibi kimselerin istedikleri kişilere yardım etmesi şu ayetlerde (el-Bakara 2/177; ez-Zâriyât 51/19; el-Meâric 70/25; ed-Duhâ 93/10; Fahreddin er-Râzî, V, 42; XXVIII, 205-220; XXXII, 219) teşvik edilmiştir.