Dünya

Dünyada 2023 böyle geçti

25-12-2023 11:42

Ankara

Uluslararası Ceza Mahkemesinin (UCM), Ukrayna'da işlenen suçlara ilişkin yürüttüğü soruşturma kapsamında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında savaş suçu gerekçesiyle yakalama kararı çıkarması, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in yeniden göreve seçilerek iktidarını üçüncü döneme taşıması, Pakistan'ın eski Başbakanı İmran Han hakkında verilen tutuklama kararı sonrası ülkede yükselen tansiyon, İsrail'de Binyamin Netanyahu hükümetinin siyasi krize dönüşen yargı reformu düzenlemesi ve Portekiz Katolik Kilisesi tarafından 4 bin 815 çocuğun cinsel istismara uğradığının ortaya çıkması 2023 yılının ilk çeyreğine damga vurdu.

UCM, 17 Mart'ta Ukrayna'da işlenen suçlara ilişkin yürüttüğü soruşturma kapsamında, Rusya Devlet Başkanı Putin ve Rusya'nın Çocuk Hakları Komiseri Maria Alekseyevna Lvova-Belova hakkında savaş suçu gerekçesiyle yakalama kararı çıkardı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, UCM'nin Putin ve Lvova-Belova hakkındaki kararının Rusya için hukuken geçersiz olduğunu açıklarken, Ukrayna Başbakanı Denis Şmıgal, kararı "adalet yolunda önemli bir adım" olarak nitelendirdi.

Çin Devlet Başkanı Şi, Çin Ulusal Halk Kongresinin (ÇUHK) 10 Mart'ta başkent Pekin'de yapılan 14. döneminin 1. Genel Kurulunda, tek aday olduğu oylamada delegelerin oy birliği ile üçüncü kez devlet başkanı seçildi. Daha önce 2013 ve 2018'de iki kez devlet başkanı seçilen Şi, 5 yıllığına yeniden göreve gelerek Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet başkanlığını üçüncü döneme taşıyan ilk isim oldu. Şi, Merkezi Askeri Komisyon Başkanlığına da yeniden seçilerek ordunun başındaki başkomutan konumunu da sürdürdü.

Pakistan'da eski Başbakan İmran Han'ın başbakanlığı döneminde yabancı devlet adamlarından alınan hediyelerin satıldığı ve bir kadın yargıcı tehdit ettiği iddiasıyla yargılandığı iki davada 13 Mart’ta Han hakkında iki tutuklama kararı verildi. Han’ı gözaltına almak için Lahor’a giden polisler ile Pakistan Adalet Hareketi Partisi destekçileri arasında çıkan çatışmalar iki gün sürdü. Han'ın gözaltına alınmak istenmesine karşı ülke genelinde düzenlenen protestolarda Han'ı destekleyen 198 kişi gözaltına alındı.

İsrail'de Netanyahu hükümetinin Yüksek Mahkemenin yetkilerini sınırlandıran ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olmasını öngören "yargı reformu" planı nedeniyle halk ilk kez 7 Ocak'ta Tel Aviv'de protesto düzenledi. Kitlesel bir hal alan gösteriler her cumartesi ülke genelinde düzenlenmeye başlandı. İsrail genelinde 1 Mart'ta sivil itaatsizlik eylemlerine evirilen gösterilerde pek çok kentte ana yollar protestocular tarafından trafiğe kapatıldı. İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, 25 Mart'ta siyasi krize dönüşen yargı düzenlemesinin durdurulması için hükümete çağrıda bulundu ancak bir gün sonra Başbakan Netanyahu, Gallant'ı görevden aldı. Sivil toplum kuruluşları, hukukçular ve yüksek teknoloji sektörleri gibi meslek gruplarının yanı sıra siyasi krize dönüşen tartışmalı yargı düzenlemesine ordu içinden de tepkiler geldi. Yargı reformu planının siyasi krize dönüşmesinin ardından Netanyahu ise koalisyon ortaklarına "tartışmalı yargı düzenlemesini askıya alma kararını" iletti.

Portekiz Katolik Kilisesindeki cinsel istismar iddialarını araştıran Bağımsız Komisyon, 13 Şubat'ta, 1950'den bu yana en az 4 bin 815 çocuğun Katolik Kilisesi bünyesindeki kurumlarda çalışan din görevlileri tarafından cinsel istismara maruz kaldığını açıkladı. 512 tanığın ifadesine başvuran Bağımsız Komisyon, bazı çocukların birden fazla istismara uğradığını aktarırken, mağdurların çoğunun erkek çocuk olduğunu ve cinsel istismarların yüzde 77'sinin rahipler tarafından yapıldığını ifade etti. Fatima kentinde 3 Mart'ta toplanan Portekiz Piskoposlar Konferansının (CEP) ardından yayımlanan yazılı açıklamada ise Portekiz Katolik Kilisesi, bünyesindeki kurumlarda çocuklara yönelik cinsel istismar olaylarından dolayı mağdurlardan özür diledi.

Finlandiya'nın NATO üyesi olması, Atlas Okyanusu'nda kaybolan "Titan" isimli denizaltı, anne karnında ameliyat edilen bebek, İngiltere Kralı 3. Charles'ın taç giymesi, ABD Temsilciler Meclisinin borç limitinin artırılarak ülkenin temerrüde düşmesini önleyecek yasa tasarısını onaylaması, Hindistan'da 290 kişinin hayatını kaybettiği tren kazası, dünyada Nisan-Mayıs-Haziran 2023'ün öne çıkan gelişmeleri olarak dikkati çekti.

Türkiye'nin Finlandiya'nın NATO üyeliğini onayladığına dair belgeyi, 1949 tarihli Kuzey Atlantik Antlaşması'nın saklayıcısı ABD'ye teslim etmesinin ardından Finlandiya, NATO'nun 31. üyesi olarak İttifak'a katıldı.

Buz dağına çarparak batan ve 1514 kişinin ölümüne neden olan Titanik'in enkazını göstermek için turistik amaçla kullanılan "Titan" isimli denizaltı, Atlas Okyanusu'nda kayboldu, denizaltıdaki 5 kişi hayatını kaybetti.

Boston Çocuk Hastanesi'nden bir grup doktor, bebek henüz anne karnındayken türünün ilk örneği olan beyin ameliyatını başarıyla gerçekleştirdi.

İngiltere Kralı 3. Charles, başkent Londra'daki tarihi Westminster Abbey Kilisesi'nde düzenlenen dini törenle taç giydi.

ABD Temsilciler Meclisi, federal hükümetin harcama limitlerini ve borçlanma tavanını yükseltecek ve hükümetin temerrüde düşmesini önleyecek bütçe anlaşmasını onayladı.

Hindistan'ın Orissa eyaletinde meydana gelen tren kazasında 290 kişi yaşamını yitirdi, 900'den fazla kişi yaralandı.

Libya'da 4 bin 300'den fazla kişinin hayatını kaybettiği ve 250 bin kişinin etkilendiği 10 Eylül tarihli sel, Fas'ın Marakeş kentinde yaşanan ve 3 bine yakın kişinin hayatını kaybettiği 7 büyüklüğündeki deprem ve tarihin en sıcak yılı 2023'te küresel çapta mevsim normallerinin üstünde hava sıcaklıkları, Türkiye ve Mısır'ın diplomatik ilişkileri büyükelçilik seviyesine çıkarması dünyada Temmuz-Ağustos-Eylül 2023'ün başlıca gelişmeleri olarak öne çıktı.

Orta Akdeniz'de etkili olan "Daniel" Fırtınası, 10 Eylül'de Libya'nın doğusundaki Bingazi, Beyda, Merc, Suse ve Derne kentlerinde sele yol açtı. Sel felaketinde 4 bin 300'den fazla kişi hayatını kaybetti, en az 17 bini çocuk 40 bin kişi ülke içinde yerinden oldu ve felaketten 250 bin kişi etkilendi.

Fas'ın Marakeş kentine bağlı El-Huz bölgesinde 8 Eylül gecesi meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremde, 3 bine yakın kişi hayatını kaybetti, 6 binden fazla kişi yaralandı ve yaklaşık 60 bin ev kısmen ya da tamamen yıkıldı.

Avrupa Birliği'nin (AB) finanse ettiği Copernicus İklim Değişikliği Servisinin verilerine göre, 2023'ün haziran, temmuz ve ağustos aylarında ortalama hava sıcaklığı küresel olarak en yüksek seviyeye çıktı. Dünyada ortalama sıcaklıklar temmuzda aynı hafta içinde 3 kez üst üste rekor kırarken, küresel ortalama sıcaklığın 17,23 derece olduğu 6 Temmuz, "kaydedilen en sıcak gün" olarak kayıtlara geçti.

Türkiye ve Mısır, 4 Temmuz'da yapılan ortak açıklamada, uzun bir aranın ardından diplomatik ilişkilerin büyükelçilik seviyesine çıkarıldığını duyurdu.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırılarında 20 binden fazla Filistinlinin hayatını kaybetmesi, birçok okul ve hastanenin kullanılamaz hale gelmesi, Birlemiş Milletler Güvenlik Konseyindeki (BMGK) Gazze'de ateşkes karar tasarılarının ABD tarafından reddedilmesi, İsrail'in saldırılarının başlamasından yaklaşık 49 gün sonra Hamas ile İsrail arasında "insani ara" ilan edilmesi ve Nobel Ödüllerinin sahiplerini bulması, 2023'ün son çeyreğine damga vurdu.

Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin Kassam, 7 Ekim'de "Filistinlilere ve başta Mescid-i Aksa olmak üzere kutsal değerlere yönelik sürekli ihlallere karşılık verme" gerekçesiyle İsrail'e karşı "Aksa Tufanı" isimli operasyon başlattı.

İsrail ordusu da aynı gün roketlerin fırlatıldığı abluka altındaki Gazze Şeridi'ne doğru saldırılarına başlarken şu ana kadar en az 8 bin 200'ü çocuk, 6 bin 200'ü kadın olmak üzere 20 bin 424 Filistinli öldü.

Dünya genelinde İsrail'in Gazze'ye saldırılarına karşı bazı ülkeler, Filistin'e destek olarak ateşkes talep ederken başta ABD olmak üzere bazı ülkeler ise BMGK'deki Gazze'de ateşkes karar tasarılarını reddetti.

BM Genel Kurulu, Gazze'de acilen insani ateşkes talebinde bulunulan karar tasarısını 10 "hayır" oyuna karşı 153 oyla kabul etti. Oylamada Avusturya, Çekya, Guatemala, İsrail, Liberya, Mikronezya, Nauru, Papua Yeni Gine, Paraguay ve ABD "Hayır" oyu kullandı.